Cunamet, si ato që filluan të godisnin sot brigjet e Paqësorit të Rusisë dhe Japonisë duke shkaktuar alarme në dhjetëra vende, shkaktohen nga tërmete nënujore.

Tërmeti përgjegjës, i cili ndodhi gjatë natës pranë gadishullit Kamçatka rreth orës 23:25 GMT të martën, u vlerësua në një magnitudë prej 8,8 ballësh nga Shërbimi Gjeologjik i Shteteve të Bashkuara (USGS) me seli në Havai. Ai tashmë ka shkaktuar një cunami prej afërsisht 30 centimetrash në Japoninë veriore, evakuimin e punonjësve nga termocentrali bërthamor i Fukushimës – i dëmtuar nga një cunami shkatërrues në vitin 2011 – dhe përmbytjen e një qyteti port në Ishujt Kurile.

Autoritetet kanë paralajmëruar për lartësi të mundshme nga një deri në tre metra në disa vende, përfshirë Japoninë dhe Shtetet e Bashkuara (Havai dhe Alaska). Vala e cunamit, e krijuar nga goditja sizmike, fiton energji sa herë që godet shtratin e detit.

Në origjinën e tij, një cunami gjeneron vetëm valë të vogla, me hapësira të gjera, sepse masat e mëdha të ujit të zhvendosura nga tërmeti nxitojnë poshtë thellë përgjatë deformimeve të shtratit të detit, ndryshe nga valët e zakonshme, të cilat ndikojnë vetëm në sipërfaqen e ujit. Por, ndërsa këto valë përparojnë drejt bregdetit, me një shpejtësi prej rreth 800 km/h, shtrati i oqeanit ngrihet, duke përqendruar energjinë e mbartur nga cunami. Valët ngadalësohen, afrohen më shumë me njëra-tjetrën dhe lartësia e tyre rritet ndjeshëm, duke arritur mbi 20 metra.

Meqenëse një valë humbet shumë pak energji gjatë përhapjes së saj në det, ajo mund të kryejë distanca të konsiderueshme për të goditur brigjet mijëra kilometra nga origjina e saj. Për shembull, në vitin 1960, një tërmet me magnitudë 9,5 në Kili shkaktoi një cunami shkatërrues që arriti në bregdetin e Japonisë.

Vendet kryesore të Paqësorit koordinojnë vëzhgimet e tyre për të paralajmëruar për rreziqet e këtyre valëve të oqeanit.

Ndërsa shumica e cunameve ndodhin pas një tërmeti, ka shkaqe të tjera të mundshme: ortekë nënujorë, ndonjëherë të shkaktuar nga tërmetet, si në Guinenë e Re Papua në vitin 1998 (më shumë se 2 000 viktima), shpërthime vullkanike, si në Krakatoa, një ishull i vogël midis Java dhe Sumatra (36 400 viktima në gusht 1883), dhe ndikimi i një asteroidi në ujë. Valët e vogla mund të shkaktohen edhe nga fenomenet meteorologjike, veçanërisht shkëmbimet e dhunshme termike që çojnë në sisteme me presion të ulët që gjenerojnë erëra të forta.

Më 26 dhjetor 2004, brigjet e një duzine vendesh të Azisë Juglindore u shkatërruan nga një cunami që vrau 220 000 persona. ”Forca e tërmetit në origjinën e tij ishte ekuivalente me afërsisht 23 000 bomba atomike si ajo në Hiroshima”, sipas USGS. Në mars 2011, Japonia pësoi një tërmet me magnitudë 9,0 të ndjekur nga një cunami gjigant në brigjet verilindore të vendit, një katastrofë që la rreth 20 000 të vdekur ose të zhdukur.

Megjithatë, cunamet nuk kufizohen vetëm në Paqësor. Atlantiku dhe Mesdheu janë prekur gjithashtu në të kaluarën, siç dëshmohet nga historiani romak Ammianus Marcellus, i cili dëshmoi cunamin në Aleksandri të Egjiptit në vitin 365 pas Krishtit.

Ndërsa cunamet shpesh shihen si fenomene të largëta gjeografikisht, efektet që ato mund të kenë janë jashtëzakonisht të prekshme dhe të matshme, për çdo vend me akses në brigje detare, përfshirë edhe Shqipërinë.

Në rast të një cunami me përmasa mesatare apo të mëdha, dëmet janë kolosale dhe ndikojnë në:

Jetën njerëzore – Valët me fuqi të madhe mund të zhdukin komunitete të tëra, të marrin jetë njerëzish dhe të çojnë në zhvendosje masive të popullsisë.

Ndërtesat – Shtëpi, shkolla, spitale, biznese të gjitha janë në rrezik të shkatërrimit total. Pa një sigurim të duhur të pronës, rikuperimi bëhet jashtëzakonisht i vështirë.

Automjetet – Mijëra makina, kamionë apo mjete bujqësore mund të përfundojnë të dëmtuara rëndë ose të zhduken plotësisht.

Bujqësia dhe blegtoria – Cunami përmbyt tokat, ndot ujërat, shkatërron kulturat bujqësore dhe merr me vete bagëti, duke sjellë pasoja të rënda për zinxhirin ushqimor dhe ekonominë rurale.

Infrastruktura – Rrjetet e energjisë, ujit të pijshëm, rrugët dhe ura mund të shemben ose bëhen të papërdorshme për muaj të tërë.

Ekonomia dhe turizmi – Qytetet bregdetare që mbështeten në turizëm përballen me kolaps të plotë ekonomik në rast të një goditjeje të tillë.

Përballë rreziqeve të pakontrollueshme natyrore, sigurimi mbetet një nga mjetet më të fuqishme për të garantuar stabilitetin ekonomik të individëve, komuniteteve dhe shtetit.

Shoqata e Siguruesve të Shqipërisë apelon për ndërgjegjësim të shtuar mbi këto rreziqe dhe domosdoshmërinë e sigurimeve të pasurisë dhe jetës si një mekanizëm mbrojtës që shpëton jo vetëm ekonomi, por edhe jetë njerëzore.